Anadolu Medeniyetleri Müzesi – Antik Takıları | BaÅŸ Takıları – Küpeler

Anadolu Medeniyetleri Müzesi – Antik Takıları | BaÅŸ Takıları

Küpeler

Kulağı süsleme güdüsünün evrensel simgesi olan küpelerin ilk örnekleri kulaÄŸa takılan sade halka süslerdi ve kadına özgü bir takı sayılırdı. Anadolu’da 3. bine ait Troia II, Alacahöyük ve Eskiyapar küpe buluntuları form ve teknik üstünlüğü o dönem için kanıtlayan belge niteliÄŸindedirler. Arkaik ve Klasik dönemlere ait mezarlarda ince işçilik gösteren çok güzel küpeler bulunmuÅŸtur. bunlar genellikle yalın görünümlerde, hilal ve spiral formlu küpelerdir. Hellenistik dönemde daha çarpıcı ve etkileyici nitelikler dikkati çeker. Ayrıca insan veya hayvan figürlerinin küpelerde kullanımı bu dönemde görülür. Daha sonraları özellikle altından, çok ince işçilik gösteren, dönemlerin özelliklerini ve süsleme tekniklerini yansıtan küpeler yapılmıştır. Roma döneminde ise küpeler oldukça çeÅŸitlidir. Masif görünümlü küresel sarkaçlı veya içi boÅŸ küreler, diskli ya da farklı formlarda sarkaçları olan küpelerle, taÅŸlı veya taÅŸsız türleri ortaya çıkar. Bizans dönemi küpelerinde metal ve deÄŸiÅŸik taÅŸların kullanıldığı ajur tekniÄŸiyle yapılmış bitki ve hayvan figürlerinin küpelerde kullanıldıklarını görmekteyiz.

Kat. No: 17
Adı: küpe (çift
Cinsi: altın
Geliş Yeri: Kiltepe, Karum Ib katında ağaç sanduka mezar içi
Geliş Şekli: Kazı buluntusu
Boyutları: Çap: 1,5-1,8 cm.
Dönemi: Eski Hitit

İnce altın safihadan kesilip, içi boş olarak çevrilip, daire formu verilmiştir. Diğerlerinin aksine yuvarlak olmayıp düz biten uçlar karşılıklı ve aralıktır.

Kat. No: 18
Adı: Küpe çift
Cinsi: Altın
Geliş Yeri: Eskiyapar. 2 no. lu çukur II. seviyede tabanın altına gömülü.
Geliş Şekli: Kazı buluntusu 1968
Boyutları: Çap: 2,1 cm.
Ağırlığı: 13,24 gr.
Dönemi: İ.Ö. 2200-2000

Eskiyapar kazısında üç çift olarak bulunmuÅŸtur. Masif, yuvarlak profilli, birinde altı, diÄŸerlerinde dörder paralel, yuvarlak telin yan yana getirilerek küpe halkasının bezemesinin oluÅŸturulduÄŸu Ay-istiridye tipindedir. Tellerin formu Ay’ı; yan yana gelerek oluÅŸturdukları yivler ise istiridye kabuÄŸunu anımsattığı için bu ÅŸekilde adlandırılmaktadır.

Kat. No: 20
Adı: Küpe (kayık formlu)
Cinsi: Gümüş
GeliÅŸ Yeri: Bilinmiyor
Geliş Şekli: Satın alınma
Boyutları: Yük.:1,8 cm; gen.:1,9 cm.
Ağırlığı: 2,6 gr.
Dönemi: İ.Ö. 7.-6. yüzyıl

Kayık formlu küpelerin erken örneklerindendir. “U” biçimindeki derin gövdesi ile kenarlardaki çıkıntılar üzerinde telkari ve çok minik granüle bezemeler görülmektedir. İçi boÅŸ, karşılıklı bombeli iki kapak gibi birbiri ile birleÅŸtikleri yer ince ÅŸeritle kapatılmıştır. Çengel kısmı kopmuÅŸtur. Çengelin her iki ucunun gövdeye girdiÄŸi yerler rozet biçiminde granüle bezemelidir.

Kat. No: 23
Adı: Küpe (çift) kayık formlu
Cinsi: Altın
Geliş Yeri: Gordion, A tümülüsü
Geliş Şekli: Kazı buluntusu
Boyutları: Yük.: 1,2 cm. (korunan)
Ağırlığı: 3,98 gr.
Dönemi: İ.Ö. 6. yüzyıl

Kayık formundaki bombeli masif gövdenin uçlarında granülerden oluşturulmuş halkalar yer almaktadır. Halka kısmı kırıktır. Gövdenin üstü iri granüle ve telkari ile bezelidir. Çok küçük olması nedeniyle çocuk küpesi olabilir.

Kat. No: 25
Adı: Küpe (çift) kayık formlu
Cinsi: Altın
GeliÅŸ Yeri: Bilinmiyor
Geliş Şekli: Satın alınma
Boyutları: Yük.: 3 cm.
Ağırlığı: 6,5 gr.
Dönemi: İ.Ö. 5.-4. yüzyıl

Düz altın levha iki parça halinde kesilip bombeleştirilerek içi boş kayık şekline getirilmiştir. Kulağa geçen halkanın uçlarına monte edilmiştir. Gövdede ve alt kısımda irili ufaklı granüle bezemeler vardır.

Kat. No: 28
Adı: Küpe (çift) kayık formlu
Cinsi: Altın
GeliÅŸ Yeri: Bilinmiyor
GeliÅŸ Åžekli: Bilinmiyor
Boyutları: Yük.: 4,4 cm; gen.: 3.8 cm
Ağırlığı: 13,5 gr.
Dönemi: Bizans dönemi

Her ikiside sağ kulağa takılan tek küpeler olup aynı envanter numarasında kayıtlıdır. Her ikisinin de çevresinde beşer tane kürecik olup, bir tanesinde iki adet küre eksiktir. Ortada bitki motifinin iki tarafında birer tane stilize tavus kuşu figürü karşılıklı durmaktadır.

Kat. No: 31
Adı: Küpe (tek) halkası figürlü
Cinsi: Altın
GeliÅŸ Yeri: Bilinmiyor
GeliÅŸ Åžekli: Bilinmiyor
Boyutları: Yük.: 2,1 cm; gen.: 1,7 cm.
Ağırlığı: 5,15 gr.
Dönemi: İ.Ö. 4. yüzyıl

Çengeli oldukça yüksek, aÅŸağı doÄŸru kıvrık ve sivri uçludur. Çengeli dikdörtgen bir kaide üzerinde duran bir sfenksin sırtına lehimlenmiÅŸtir. Sfenks arka ayakları üzerinde oturmaktadır. BaÅŸ hafif geriye doÄŸru kalkmıştır. Göğüs kabarık ve dik, iki ön bacak gergindir. Saçlar ortadan ayrılarak iki yandan göğüs hizasına kadar inmiÅŸtir. Kanatlar arkaya ve yukarıya doÄŸru yükseldikten sonra baÅŸa doÄŸru dönerek bitmektedir. Kanatların yüksekliÄŸi baÅŸtan biraz daha fazladır. Kuyruk sol saÄŸrı üzerine yapışmıştır. Başın üstüne, kanat uçları arasına, badem biçiminde, içindeki taşı düşmüş bir yuva monte edilmiÅŸtir. İçinde grena olan, aynı tip bir yuva sfenksin ön ayakları arasında da vardır. Ãœstteki yuvaya ayrıca bir de halka eklenmiÅŸtir. Kanat, kuyruk, kanca, baÅŸ ve kanatlar arasındaki bölümler ayrı ayrı dövmeyle yapılmış, lehimle monte edilmiÅŸlerdir. uZun “S” biçimli çengelin, özgün ÅŸekliyle halka tipli olması ve sfenksin başı üstündeki halkaya takılı olması gerekirken, sonradan S biçimine dönüştürülüp, sfenksin sırtına lehimle birleÅŸtirilmiÅŸ ve özgün formu bozulmuÅŸtur.

Kat. No: 32
Adı: Küpe (tek) halkası figürlü
Cinsi: Altın
Geliş Yeri: Kütahya
Geliş Şekli: Satın alınma
Boyutları: Yük.:2,8 cm; gen.:2, 1 cm
Ağırlığı: 2,6 gr.
Dönemi: İ.Ö. 3. yüzyıl 1. yarı

İnce altın telin üzerine, bir diğer altın telin sarılması ile meydana getirilmiştir. Halkanın kopmuş olan bir ucu sivridir. Diğer ucu ise antilop, ya da gazel cinsi bir hayvanın boynuna bağlanmıştır. Boyun, düz altın levhanın yuvarlatılması ile yapılmış ve bir iç kalıp üzerine sarılmıştır. Baş, dövme tekniği ile yapılan küçük parçaların birbirleriyle lehimlenmesiyle oluşturulmuştur. Kulaklar safihadan kesilmiş, boynuzlar ise yivli telkariyle gösterilmiştir. Burnun alt ucunda yassı telden minik bir halka vardır.

Kat. No: 35
Adı: Küpe (çift) halkası figürlü
Cinsi: Altın
GeliÅŸ Yeri: Bilinmiyor
Geliş Şekli: Müsadere
Boyutları: Yük.:3,6-3,4 cm; gen.:2,7-2,9 cm.
Ağırlığı: 3.8 gr.
Dönemi: İ.Ö. 3. yüzyıl

Halkası hayvan başı ile biten küpelerdendir. Bu örnekte halka, bir güvercin figürü ile bitmektedir. Güvercinin gövdesi prizmatik bir kaide üzerinde durmaktadır. Kuyruğun ucundan çıkan halka incelerek uçta kanca olarak kıvrılmıştır. Güvercinin başında, içine kırmızı bir taşın (rubin) oturtulduğu altın yuvaya küçük bir halka monte edilmiştir ve kanca bu halkaya geçirilerek küpe kapatılmıştır. Bu bölüm küpelerden sadece birinde korunmuştur. Güvercinin gözleri, kanatları, çok ince telkari ile süslenmiştir. Gövdenin içi boştur, dövme tekniği ile yapılmıştır.

Kat. No: 36
Adı: Küpe (çift) halkası figürlü
Cinsi: Altın
GeliÅŸ Yeri: Bilinmiyor
Geliş Şekli: Satın Alınma
Boyutları: Yük.: 2,3 – 2,7 cm; gen.: 2,6 – 3,0 cm.
Ağırlığı: 9,05 gr.
Dönemi: İ.Ö. 2. yüzyıl, ilk çeyrek

Uca doğru düzleşip incelen burmalı halkası bir kadın başı ile sona ermektedir. Kadının boynu, yukarı doğru gittikçe genişleyen profilli halkaların oluşturduğu bir kaideye geçirilmiştir. Saçları küçük bukleler halindedir. Gözler iri ve patlak, burun düz ve basık, ağız belirgindir. Başın içi boştur, arkasındaki kulba kanca geçirilerek küpe kapatılmıştır. Bir iç kalıp hazırlanarak yapılan başın arka kısmından açılan delikten daha sonra iç kalıp boşaltılmıştır.

Kat. No: 39
Adı: Küpe (çift)
Cinsi: Altın
Geliş Yeri: Ordu, Ünye, Denizbükü
Geliş Şekli: Müsadere
Boyutları: Çap: 4,85 cm.
Ağırlığı: 26 gr.
Dönemi: İ.Ö. 4. yüzyıl 2. yarı

Sade, büyük halkanın uçları telkari ve granüle bezeli topun içine girerek kapatılmıştır. Top ortadan ince altın telle bölünmüştür. Topun bir tarafında halkayla birleştiği yere ince bir altın tel sarılmıştır.

Kat. No: 41
Adı: Küpe (çift)
Cinsi: Altın
GeliÅŸ Yeri: Nizip, Gaziantep
Geliş Şekli: Satın alınma
Boyutları: Çap: 1,5 cm.
Ağırlığı: 0,87 gr.
Dönemi: 1.S. 2.yüzyıl

Altın safihadan hilal şeklinde uçlara doğru inceltilerek kesilmiştir. Bir ucu kendi etrafında bükülerek halka yapılmış, diğer uç bunun içinden geçirilip kapatılmıştır.

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 01.03.2008 tarihinde Hale tarafından, Türk Kültürü ve El Sanatlarımız bölümünde paylaşılmıştır ve 2270 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 2 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Anadolu Medeniyetleri Müzesi - Antik Takıları | Baş Takıları - Küpeler orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...